De opkomst van finfluencers – influencers die zich opwerpen als financieel expert – is al enige tijd onderwerp van toezicht en debat. Op platforms als Instagram, TikTok en YouTube promoten zij beleggingsstrategieën, cursussen, cryptovaluta en trading tools aan vaak jonge en onervaren volgers. Hoewel sommige finfluencers slechts hun persoonlijke ervaringen delen, bewegen velen zich op het grensvlak van regulering – en sommigen gaan er fors overheen.

De juridische risico’s zijn aanzienlijk. Voor consumenten die schade lijden, voor financiële instellingen die ongewenst in verband worden gebracht met misleiding, en voor de finfluencers zelf. Dit artikel bespreekt de kernrisico’s vanuit civiel- en bestuursrechtelijk perspectief.

Beleggingsadvies zonder vergunning

Zodra een finfluencer zich structureel richt op het geven van concrete adviezen of aanbevelingen over specifieke financiële producten – zoals aandelen, ETF’s, crypto’s of forex – bestaat het risico dat sprake is van een vergunningplicht op grond van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Het maakt daarbij niet uit of de adviezen zijn verpakt als “persoonlijke mening”, zolang deze ertoe strekken het publiek aan te zetten tot een bepaalde belegging.

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft eerder al gewaarschuwd dat het geven van beleggingsaanbevelingen of -advies zonder vergunning strafbaar kan zijn. De grens is daarbij niet altijd even duidelijk, zeker niet wanneer content vermengd is met entertainment of lifestyle. Maar wie via betaalde programma’s, verdienmodellen of commissies structureel het gedrag van beleggers beïnvloedt, begeeft zich al snel op verboden terrein.

Cursussen, coaching en besloten communities

Onderzoek van de AFM wees uit dat – van de 150 onderzochte finfluencers – blijkt dat één op de drie niet alleen actief is op sociale media, maar ook aanvullende verdienmodellen hanteert.

Vijftig finfluencers bieden cursussen of trainingen aan, zowel gratis als tegen betaling. De inhoud varieert van laagdrempelige programma’s over financiële onafhankelijkheid tot gespecialiseerde trainingen over daytrading of beleggen met hefboomproducten. De kosten lopen uiteen van een gratis webinar tot een meerdaagse training van € 1.000 of meer.

Daarnaast verkopen zij persoonlijke coaching, toegang tot besloten groepen of gebruik van exclusieve ‘trading tools’. Deze diensten worden vaak in abonnementsvorm aangeboden, met het doel om een vaste inkomstenstroom te genereren. Juist hier ontstaat een vermenging van commercieel belang en (indirect) beleggingsadvies – hetgeen toezichtrechtelijke implicaties heeft.

Provisieverbod en belangenverstrengeling

Een ander juridisch risico schuilt in het provisieverbod. Finfluencers die via affiliate-links, promotiecodes of andere vormen van beloning worden betaald door brokers of aanbieders van financiële producten, moeten voldoen aan strenge regels rond transparantie en onafhankelijkheid. Wanneer deze belangenverstrengeling niet duidelijk wordt gecommuniceerd, is al snel sprake van een oneerlijke handelspraktijk.

In de praktijk blijkt dat veel finfluencers onvoldoende transparant zijn over hun verdienmodel. De gemiddelde consument heeft geen zicht op de commerciële constructie achter de aanbeveling – en dat is juridisch problematisch.

Civielrechtelijke aansprakelijkheid: ook voor schade?

Steeds vaker wenden gedupeerden zich tot de civiele rechter om finfluencers aansprakelijk te stellen voor geleden schade. Dit kan op grond van onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) of misleidende handelspraktijken (art. 6:193b e.v. BW).

In gevallen waarin sprake is van misleiding, schijnzekerheid of ongegronde beloftes van gegarandeerd rendement, kan een rechter oordelen dat een finfluencer aansprakelijk is voor de schade van beleggers.

Voor de civiele aansprakelijkheid is met name van belang of:

• de finfluencer zich presenteert als deskundige of coach;
• de aanbeveling gepresenteerd wordt als betrouwbaar of gegarandeerd;
• de benadeelde aantoonbaar op de informatie heeft vertrouwd.

Wat betekent dit voor slachtoffers, instellingen en toezichthouders?

De risico’s beperken zich niet tot consumenten. Ook financiële instellingen die zonder screening samenwerkingen aangaan met finfluencers kunnen reputatieschade lijden, of betrokken raken bij Wwft-risico’s wanneer via aanbevelingen gelden worden aangetrokken of doorgesluisd. Toezichthouders in binnen- en buitenland intensiveren dan ook hun toezicht, mede door de impact op jongeren, first-time beleggers en crypto-investeerders.

Voor consumenten die schade hebben geleden is het van belang om snel juridisch advies in te winnen, onder meer over de bewijspositie en de verjaringstermijnen. Ook kunnen civiele procedures worden gestart om schade te verhalen of om (via exhibitie) informatie af te dwingen.

Juridische hulp bij finfluencer-aansprakelijkheid?

Bent u slachtoffer van onrechtmatige beleggingsadviezen, misleidende cursussen of verborgen provisies via een finfluencer? Of bent u als financiële instelling bezorgd over samenwerkingen die mogelijk onder toezichtrechtelijke normen vallen?

ACG International beschikt over gespecialiseerde kennis op het snijvlak van financieel recht, toezicht en consumentenbescherming. Ons team, bestaande uit ervaren advocaten en een compliance officer die werkzaam is bij een financiële instelling, adviseert zowel slachtoffers als instellingen over de civielrechtelijke risico’s van finfluencers.

Neem contact op voor een vertrouwelijk eerste gesprek. Zo voorkomt u grotere schade – en weet u welke juridische mogelijkheden u heeft.