Op 27 september 2020 wordt in Zwitserland een referendum gehouden en zullen de Zwitserse burgers hun stem uitbrengen over een vijftal onderwerpen. In beginsel niets bijzonders voor de Zwitsers aangezien zij regelmatig naar de stembus mogen om zich uit te laten over nieuwe wetten of initiatieven.

Het aankomende referendum heeft echter de aandacht van de Europese Unie (EU) omdat de Zwitserse onderdanen gevraagd worden zich niet slechts over onderwerpen uit te laten die alleen Zwitserland raken – de wijzigingen van de jachtwet, belastingaftrek voor kosten van kinderopvang, vaderschapsverlof en de aankoop van nieuwe straaljagers – maar ook over het initiatief om het vrije verkeer van personen tussen Zwitserland en de EU te beëindigen.

EU en Zwitserland

Zwitserland is een zeer belangrijke handelspartner van de EU – met name voor commerciële diensten – direct na de VS, China en het Verenigd Koninkrijk.
De EU is aan de andere kant de belangrijkste handelspartner van Zwitserland, ver boven de VS, China en het Verenigd Koninkrijk.

De EU ondernemingen profiteren dan ook volop van de goede betrekkingen die Zwitserland met de EU heeft.

De hoeksteen van die betrekkingen is de vrijhandelsovereenkomst van 1972 gevolgd door meer dan 100 andere overeenkomsten. Zoals bijvoorbeeld de overeenkomsten over belastingheffing op spaargelden, verwerkte landbouwproducten, fraudebestrijding, deelname aan EU-programma’s voor onderwijs, beroepsopleiding en jeugd als ook de overeenkomst voor vrij verkeer van personen: de zogenaamde “Freizügigkeitsabkommen”.

Wat houdt Freizügigkeitsabkommen in?

De “Freizügigkeitsabkommen” (FZA) is een bilaterale overeenkomst over het vrije verkeer van personen tussen Zwitserland en de EU welke in 1999 werd gesloten met als doel de burgers van Zwitserland en van de lidstaten van de EU het recht te verlenen om vrij hun plaats van tewerkstelling en verblijf te kiezen op het nationale grondgebied van de overeenkomst sluitende partijen.

Let op! Dit houdt niet in dat EU burgers zomaar naar Zwitserland kunnen verhuizen of in Zwitserland aan het werk kunnen gaan zoals dat het geval is in de rest van de EU.

De FZA bepaalt de voorwaarden voor de (tijdelijke) emigratie naar Zwitserland (bijvoorbeeld in verband met werk, opleiding of andere redenen). Het (tijdelijk) emigreren naar Zwitserland is onder andere afhankelijk van het bezit van een geldige arbeidsovereenkomst, het feit dat men zelfstandig ondernemer is of, in het geval dat men geen betaalde baan heeft: een bewijs van financiële onafhankelijkheid en een volledige ziektekostenverzekering.

Uitgebreidere uitleg over de werking van de FZA is te lezen in ons artikel Werken in Zwitserland – hoe u uw project winstgevend kunt maken zonder (achteraf) geconfronteerd te worden met hoge boetes.

Zwitserse referenda

Voor het aankomende referendum is het van belang te begrijpen dat dit niet de eerste keer is dat de Zwitsers zich over de immigratie uit de EU uit mogen laten.

In 2014 stemden de Zwitsers in een volksraadpleging met krappe meerderheid voor een immigratiequotum voor EU-burgers.

Ten gevolge van dat referendum heeft de Zwitserse regering in februari 2015 een wetsvoorstel ingediend op grond waarvan de immigratie uit de EU beperkt zou worden.

Het parlement in Bern heeft echter in december 2016 de inwerkingtreding van een immigratiequota voorkomen door een wet aan te nemen waarmee de Zwitserse werkgevers verplicht worden om voorrang te verlenen aan Zwitserse werkzoekenden. Als het de werkgevers niet lukt om een Zwitserse werkzoekende in te zetten, dan mag de plek worden ingevuld door een kandidaat uit de EU.

Door het ingrijpen van het Zwitserse parlement is destijds voorkomen dat de FZA buiten werking gesteld zou worden.

”Begrenzungsinitiative für eine massvolle Zuwanderung“ – wat zijn de gevolgen indien het Zwitserse volk hiermee instemt?

De “Begrenzungsintiatieve für eine massvolle Zuwanderung”, is als het ware het jongere broertje van de poging uit 2014. Dit initiatief gaat echter verder. Het heeft tot doel het vrije verkeer van personen uit de EU te beëindigen door de FZA buiten werking te stellen.

De FZA is een niet op zichzelf staande bilaterale overeenkomst tussen de EU en Zwitserland. Deze maakt onlosmakelijk deel uit van een pakket van zeven sectorale overeenkomsten: de “Bilaterals I” die de basis vormen voor een soort “interne markt” tussen de EU en Zwitserland.

Doordat deze zeven overeenkomsten met elkaar verweven zijn – hetgeen betekent dat als één van de overeenkomsten opgezegd of niet verlengd wordt, alle zeven overeenkomsten niet meer van toepassing zullen zijn – is de uitkomst van het referendum van groot belang voor de betrekkingen tussen Zwitserland en de EU. Er staat namelijk heel veel op het spel.

Als het Zwitserse volk ja zegt tegen de “Begrenzungsintiatieve für eine massvolle Zuwanderung” dan moet de Federale Raad binnen twaalf maanden met de EU onderhandelen over een manier om de FZA te beëindigen, bij gebreke waarvan de FZA binnen 30 dagen moet worden opgezegd. Dientengevolge komen ook de overige zes overeenkomsten automatisch te vervallen op grond van een zogenaamde ‘guillotineclausule’.

Deze guillotineclausule is de reden waarom dit referendum zowel in de EU als in Zwitserland voor veel ophef zorgt, ook al gaat de Zwitserse mainstream media er van uit dat dit initiatief zal sneuvelen.

De initiatiefnemers gaan echter zelfs nog een stap verder door in het initiatief op te nemen dat indien het initiatief wordt aangenomen door het volk, Zwitserland ook geen nieuwe internationale verplichtingen meer mag aangaan die de het vrije verkeer van personen aan buitenlandse burgers verlenen.

En zo houdt een klein landje in het hartje Europa de EU in spanning – en dat terwijl de gevolgen van het Britse referendum de gemoederen nog steeds bezig houden.

Wilt u een update over de uitkomst van dit referendum, stuur ons een e-mail (info@acginter.com) met als onderwerp “Referendum CH” en wij zullen u op de hoogte houden van de ontwikkelingen.